Αγία Πετρούπολη

(Sankt-Peterburg) . Πόλη (4.694.000 κάτ. το 2000), πρωτεύουσα της ομώνυμης διοικητικής περιοχής (85.900 τ. χλμ.) της Ρωσικής Ομοσπονδίας και παλαιά πρωτεύουσα της Ρωσικής αυτοκρατορίας. Χτισμένη στον Φινικό κόλπο (Βαλτική θάλασσα), στο δέλτα των εκβολών του Νέβα, είναι η δεύτερη ρωσική μεγαλούπολη σε αριθμό κατοίκων, μετά τη Μόσχα, με την οποία μοιράζεται τα πνευματικά και οικονομικά πρωτεία. Κύριο ρωσικό λιμάνι στη Βαλτική, χρησιμοποιούμενο κυρίως για την εξαγωγή σιταριού, ξυλείας και διάφορων βιομηχανικών προϊόντων, είναι επίσης και κόμβος θεμελιώδους σημασίας οδικών, σιδηροδρομικών, αεροπορικών, θαλάσσιων και ποτάμιων συγκοινωνιών. Ο Νέβας, που πηγάζει από τη λίμνη Λαντόγκα, είναι πλωτός και συνδέεται με εκτεταμένο σύστημα εσωτερικών οδών, μεταξύ των οποίων η διώρυγα Βαλτικής-Λευκής θάλασσας κ.ά., που συνδέουν την Α.Π. με τον Βόλγα και τον Δνείπερο. Οι βιομηχανίες της είναι από τις πιο δραστήριες της χώρας, ιδιαίτερα στους τομείς μηχανουργίας, ηλεκτρομηχανουργίας, μεταλλουργίας, σιδηροβιομηχανίας, ναυπηγικής, χημικών προϊόντων, υφαντουργίας, βυρσοδεψίας και ελαστικού. Η πόλη ιδρύθηκε με την ονομασία Πέτερμπουργκ το 1703 από τον τσάρο Μέγα Πέτρο για να καταστεί η νέα πρωτεύουσα της χώρας, πράγμα που έγινε έπειτα από δέκα χρόνια. Η εκλογή της οφειλόταν στην προνομιούχα γεωγραφική θέση της στη Βαλτική, απ’ όπου ήταν πιο εύκολες οι επαφές με τον οικονομικό και πνευματικό κόσμο της κεντρικής και της δυτικής Ευρώπης. Οι κατοικίες οικοδομήθηκαν σε περισσότερα από εκατό νησιά –που χωρίζονται από τις διάφορες διακλαδώσεις του Νέβα– σύμφωνα με τους ρυθμούς που επικρατούσαν την εποχή εκείνη στη Δύση και η πόλη από την αρχή απέκτησε μνημειώδη και μεγαλοπρεπή όψη, χάρη στη συμβολή μερικών από τους πιο διάσημους αρχιτέκτονες της εποχής, με κανονικό σχέδιο, μεγάλες λεωφόρους και απέραντες πλατείες. Ακόμα, εξελίχθηκε σε ένα από τα λαμπρότερα αστικά κέντρα της Ευρώπης, με σημαντική πνευματική και καλλιτεχνική ζωή. Ο ρόλος της ως μεγάλου λιμανιού και η σιδηροδρομική σύνδεση με τη Μόσχα διευκόλυναν και την οικονομική άνοδο της πόλης. Το δεύτερο μισό του 19ου αι. έγινε προοδευτικά, εκτός από εμπορικό, και σπουδαίο βιομηχανικό κέντρο. Η πόλη πήρε ενεργό μέρος στο επαναστατικό κίνημα του 1905 και υπήρξε η καρδιά των δύο μεγάλων επαναστάσεων του 1917, που κατέληξαν στην ανατροπή του τσαρικού καθεστώτος και την τελική επικράτηση των μπολσεβίκων. Σημειώνεται ότι το 1914 πήρε την ονομασία Πέτρογκραντ, που την διατήρησε έως το 1924, οπότε μετονομάστηκε σε Λένινγκραντ, προς τιμήν του Λένιν. Μετά το 1991 ξαναπήρε τη σημερινή της ονομασία. Μετά την πτώση της τσαρικής αυτοκρατορίας το 1918, η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε στη Μόσχα και η πρώην αυτοκρατορική έδρα έχασε κάπως την παλιά οικονομική σημασία της, αν και παρέμεινε πόλη με λαμπρότατη εμφάνιση. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο βομβαρδίστηκε κατ’ επανάληψη από τους Γερμανούς και έπαθε σοβαρές ζημιές. Ακόμα, πολιορκήθηκε στενά επί δεκαπέντε ολόκληρους μήνες (Ιούλιος 1941 - Ιανουάριος 1943), αλλά άντεξε. Από το ένδοξο παρελθόν της η πόλη διατηρεί θαυμάσια μνημεία, τα περισσότερα σε ρυθμό μπαρόκ, ροκοκό και νεοκλασικό, με τα oποία ξεχωρίζει καθαρά από τις άλλες ρωσικές μεγαλουπόλεις· από τα γνωστότερα είναι το φρούριο των αγίων Πέτρου και Παύλου (το παλαιότερο δημόσιο οικοδόμημα της πόλης, φυλακή πολιτικών κρατουμένων στο τσαρικό καθεστώς), ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Ισαάκ (19ος αι.), τα θερινά και τα χειμερινά ανάκτορα (18ος αι.), η μητρόπολη Καζάν (19ος αι.). Η Α.Π. έχει αξιόλογα πνευματικά ιδρύματα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν το Ερμιτάζ, ένα από τα πλουσιότερα και πιο ονομαστά μουσεία του κόσμου, το πανεπιστήμιο, πολλές ανώτατες σχολές, η Ακαδημία Καλών Τεχνών, βιβλιοθήκες, μουσεία και θέατρα από τα πιο σημαντικά της Ρωσίας.